Sperm Donor

          Sperm Donor ...

                     शुक्राणुंची देणगी ही एक अशी प्रक्रिया आहे, जी वीर्यदान करते. शुक्राणू म्हणजेच उत्सर्जनाच्या वेळी निघणारा द्रवपदार्थ. (Jelly Like Substance ) या शुक्राणुंच्या देणगीदारास ' शुक्राणुदाता किंवा स्पर्म डोनर म्हणून ओळखले जाते. 

                आजच्या काळात Sperm donor ची गरज किंवा भूमिका यासंबंधी विचार केल्यास आपल्या असे लक्षात येईल की, ज्या जोडप्याला आपल्यातील शारिरिक कमतरतेमुळे वंध्यत्वाला सामोरे जावे लागते. त्यांचं कुटुंब पूर्ण करण्यात व त्यांच्या जीवनात रंगीबेरंगी क्षणांची झालर लावण्यात स्पर्म डोनरची महत्त्वाची भूमिका  ठरते.  

            जागतिक आरोग्य  संघटनेच्या (WHO) च्या 2019 च्या Report नुसार जगातील 60 ते 80 दशलक्ष पुरुष ही Infertile म्हणजेच पुनरुत्पादनास अक्षम आहेत.  अशा लोकांच्या जीवनात सुख ,आनंद आणि नवचैतन्य पेरण्याचे काम हा स्पर्म डोनर करत असतो. मात्र  "National Infertility Association" यांच्या म्हणण्यानुसार यात Success Rate हा जवळपास 60 ते 80 % इतका असतो. 

              भारतातही अजूनही  स्पर्म डोनर ही संकल्पना फारशी Liberal स्वरुपात समोर आली नाही. तिला खुल्या विचारांनी स्वीकारणारा वर्ग आजही दिसत नाही. Metro Cities मध्ये देखील हीच परिस्थिती आहे. ग्रामीण भारतात तर एक मोठा भाग याबद्दल अनभिज्ञ आहे. विज्ञानाची ही प्रगती बहुतेकांना माहितही नाही. 

            यात मुख्य घटक असणार्‍या स्पर्म डोनरला  मोठ्या अडथळ्यांचा सामना करत हे काम करावे लागतं. त्याला मानसिक, भावनिक ,कायदेशीर समस्यांवर मात करून हे कार्य करावं लागतं. समाजाचा अपमान, घरच्यांची, समाजाची अस्वीकृती,  याविषयी असणारी नकारात्मकता...या सर्व बाबी ध्यानात घेऊन तो आपली तयारी दाखवत हे काम करत असतो. 

          Sperm Donate करण्यासाठी Donor ला काही Rules,  Regulations Follow करावे लागतात. डोनरच्या वयोमर्यादेचा निकष यासाठी 18 ते 39 च्या वयोगटाआतील ठरवलेला आहे. तसेच त्याला वेगवेगळ्या चाचण्यांतून जात स्वतःला डोनर म्हणून सक्षम असल्याचे सिद्ध कराव लागतं. स्वतःला Mentally & Physically State मध्ये Healthy & Fit असल्याचं Proof करावं लागतं.                                      

             यासाठी डोनरला Screening या प्रक्रियेतून जावं लागतं. 'स्क्रीनिंग' हा शब्द आता लाॅकडाउन मध्ये आपण खूप वेळा एकला असेल. किंवा ऐकतोय. तर याचा मुळ अर्थ असा की,  - "विशिष्ट कामासाठी एखादी व्यक्ती किंवा साधन हे योग्य आहे किंवा नाही याचे मुल्यमापन करण्यासाठी केलेली चाचणी. किंवा तपासणी म्हणजे स्क्रीनिंग होय."  

• या स्क्रीनिंग टेस्टींगमध्ये त्याला शारिरिक परीक्षा द्यावी लागते .
• आनुवंशिक चाचणी करावी लागते .
• परिवाराच्या Medical History मध्ये कुणाला काही आजार वगैरे नाही याची चाचपणी करावी लागते. 
• मानसशास्त्रीय मुल्यांकन करावं लागतं. 
• डोनरचा वैयक्तिक आणि लैंगिक इतिहास जाणून घ्यावा लागतो. 
• डोनरला कोणत्याही प्रकारचा लैंगिक आजार नाही याची खात्री करावी लागते. 
• डोनरला सर्व प्रकारचे व्यसन वर्ज्य असतं. 

      

         एवढ्या सर्व चाचण्यांतून तरून जाउन तो स्पर्म डोनर म्हणून सक्षम ठरतो. यात त्याच्या शरीराची तंदुरुस्ती खूप महत्त्वाची ठरते. Regular Sperm Donor ला दर सहा महिन्यांनी शारिरिक तपासणी करावी लागते. यात मानसिक स्वास्थ्यही तितकेच महत्त्वाचे आहे. डोनरला मन प्रसन्न व आनंदी असण्यावर भर द्यावा लागतो. 

         भारतात तर डोनरकडून वेगवेगळ्या अपेक्षा ठेवण्यात येतात. चांगल्या परिवारातुन असला पाहिजे., गुण चांगले असावेत, उत्तम शरीरयष्टी, गोरा रंग , उंचपूर्ण, हुशार, चपळ, देखणा.... असं Multitasking / All rounder व्यक्तिमत्वाची मागणी ही आघाडीवर असते. त्यातच अजून विशेष म्हणजे इंग्रजी येत असलं तर उत्तमच. इंग्रजी अवगत असणार्‍या डोनरला अधिक पैसे मिळण्याची खात्री असते. किंवा ही Demand नेहमी केली जाते. भारतात स्पर्म डोनरला एका वेळी 5  ते 10 हजारांचा मोबदला मिळत असतो. 

             डोनरने दान केलेले शुक्राणु Sperm Bank त Store केले जातात. डोनरने दिलेला वीर्यनमुना निर्जंतुक कपमध्ये गोठवला जातो. ( Crayopreserve)  आणि कमीत कमी सहा महिन्यांपर्यंत अलग ठेवण्यात येतो. त्यानंतर  पुन्हा HIV सारख्या संसर्गजन्य रोगांची तपासणी करण्यात येते.   जर सर्व चाचणी  निकाल Negative आले तर  वीर्यनमुना वितळवून त्याचे प्रमाण, गुणवत्ता आणि हालचाली यांचे पुन्हा मुल्यमापन करण्यात येते. केलेल्या शुक्राणुंची तपासणी एखाद्या महिलेच्या पुनरुत्पादक अवयवांमध्ये Intra - Uterine Insemination ( IUI)  केली जातात.  किंवा लॅबमध्ये In - Vitro Fertilization (IVF)  परिपक्व अंडी पुनरुत्पादनासाठी वापरली जातात. IUI आणि IVF या प्रक्रियेतून आईच्या अंडाशयातुन अंडी काढली जातात. आणि ते लॅब आधारित डिशमध्ये शुक्राणूंमध्ये मिसळले जातात. गर्भाशयाच्या बाहेरील हे गर्भाधान यास इन व्हिट्रो असे म्हणतात. वीर्यनमुना सुरक्षित ठिकाणी ठेवण्यासाठी Depository Semen bank किंवा Crayobank ही सुविधा किंवा हा उपक्रम राबवला जातो. जे मानवी वीर्य खरेदी - संचयित  आणि विक्री करतात.

        एकविसाव्या शतकात चंगळवादी स्ंस्कृतीचं निर्माण झालेलं वलय, बदलते खाद्यपदार्थ जे निकस व निकृष्ट दर्जाचे असतात. बदलते पर्यावरण, हवामान, वाढतं प्रदुषण.....,  या काही कारणांमुळे मानवाच्या जननक्षमतेत दोष निर्माण होतात. व ते पुनरुत्पादनात अक्षम ठरतात. त्यांचं सांसारिक जीवन त्यांना मुलबाळाशिवाय अपूर्ण वाटु लागते. आपले स्वतःचे अपत्ये जन्मास घालावे. ही सर्वसामान्य पालकांची ईच्छा पूर्णत्वास आणण्यात स्पर्म डोनरची खरी प्रकर्षाने गरज जाणवते. यात आधुनिक विज्ञानाचा व शास्त्रज्ञांचाही खारीचा वाटा आहे. 

        ##"व्यापता न येणारं अस्तित्व आणि मापता न येणारं प्रेम म्हणजेच पालकत्व "  एका जोडप्याला पालकत्व लाभणे म्हणजे जीवनाचं खरं सुख मिळणं होय. ***

                            

                               - निकीता चंद्रकला दादाभाई